Azərbaycan Kapoeyra Federasiyasının vitse prezidenti və baş məşqçisi Elgiz Əlizadənin təşəbbüsü ilə kapoeyra idman növünün fəlsəfəsi eyni zamanda dünyada yayılması ,kapoeyranın inkişafında göstərdiyi təşəbbüslərə görə böyük kapoeyra masterləri və qrupları haqqında Azərbaycan dilində müxtəlif materiallar hazırlanaraq mütədəmadi olaraq saytımızda dərc ediləcəkdir. Bu məlumatlar kapoeyra idman növü haqqında məlumatlara ana dilimizdə daha əl çatan edəcəkdir.
İlk olaraq mövzüya kapoeyra idman növündə çox önəmli şəxslərdən olan Mestre Bimba haqqında başlayacağıq.
İlk kapoeyra mestresi olaraq tanınan *Mestre Bimba* (əsl adı Manoel dos Reis Machado) kapoeyra tarixində ən əhəmiyyətli şəxslərdən biridir. O, 23 noyabr 1899-cu ildə Braziliyanın Bahia əyalətində anadan olub və kapoeyranın inkişafında böyük rol oynayıb. Mestre Bimba, ənənəvi kapoeyra angola stilini modernləşdirərək Capoeira Regional adlanan yeni bir üslub yaratmışdır. Bu, kapoeyranın daha strukturlaşdırılmış və döyüşə yönəlik versiyası idi və bu gün dünyada tanınan kapoeyra formalarının ən əsas hissəsidir.
Erkən Həyatı
Mestre Bimba kasıb bir ailədə böyüyüb. Atası Luiz Cândido Machado öküz arabası sürücüsü idi, anası isə evdar qadın. Bimba hələ uşaq yaşlarında çox çalışqan və enerjili idi. O, təxminən 12 yaşında kapoeyra ilə tanış oldu və kapoeyranın köhnə forması olan Capoeira Angola stilində təlim aldı. Onun müəllimi azad edilmiş bir kölə olan Bentinho idi. Bimba çox erkən yaşlarında belə, kapoeyranın yalnız bir döyüş sənəti deyil, həm də bir mədəniyyət və həyat tərzi olduğunu başa düşdü.
Kapoeyra ilə İlk Addımlar
O dövrdə kapoeyra küçələrdə qanunsuz hesab olunan bir sənət idi və polis tərəfindən təqib edilirdi. Buna baxmayaraq, Mestre Bimba kapoeyranın inkişafı üçün qətiyyətlə çalışırdı. O, kapoeyranın o vaxtlar azaldığını və insanlar arasında köhnəlməyə başladığını hiss edirdi, buna görə də onu modernləşdirməyə və yeni bir forma verməyə qərar verdi. Beləliklə, o, daha sürətli, dinamik və döyüş qabiliyyətlərini ön plana çıxaran bir üslub yaratdı – Kapoeyra Regional. Bu stil, Kapoeyra Angola ilə müqayisədə daha döyüşə yönəlik, fiziki olaraq daha tələbkar və strukturlaşdırılmış idi.
Kapoeyra Məktəbinin Açılması
Mestre Bimba kapoeyra sənətinə yeni bir nəfəs verməklə yanaşı, onu daha geniş kütlələrə çatdırmaq üçün addımlar atdı. 1932-ci ildə Bimba, Braziliyada ilk rəsmi kapoeyra məktəbini açdı. O dövrdə kapoeyra hələ də qanunla qadağan edilmişdi, lakin Bimba, məktəbində kapoeyranı rəsmi və qanuni şəkildə tədris etməyə başladı. Məktəbində ciddi qaydalar və metodlar tətbiq edilirdi. Bu məktəb kapoeyranın cəmiyyət tərəfindən daha çox qəbul edilməsinə və yayılmasına kömək etdi.
Mestre Bimba’nın Yenilikləri 
Mestre Bimba’nın kapoeyra dünyasında inqilab yaradan əsas yenilikləri aşağıdakılar idi:
- O dövrdə kapoeyra Braziliyada qanunla qadağan olunmuşdu və küçə döyüşü kimi qəbul olunurdu. Buna baxmayaraq, Mestre Bimba kapoeyranı rəsmi məktəb şəklində tədris etməyə başladı və bu addımı ilə kapoeyranın cəmiyyət tərəfindən daha çox qəbul edilməsinə nail oldu. Onun məktəbində kapoeyranın tədrisində ciddi qaydalar, metodlar və fənlər tətbiq olunurdu.
- Capoeira Regional: Mestre Bimba’nın yaratdığı Capoeira Regional stili daha sürətli, çevik və güclü idi. Ənənəvi Kapoeyra Angola daha yavaş və teatrik üsluba malik idi, lakin Bimba’nın yeni tərzi kapoeyranın döyüş qabiliyyətini daha ön plana çıxardı. O, kapoeyranı yalnız bir incəsənət və ya oyun kimi deyil, həm də özünü müdafiə vasitəsi və döyüş sənəti kimi inkişaf etdirdi.
- Kapoeyranın qanuniləşdirilməsi: Mestre Bimba’nın fəaliyyəti kapoeyranın Braziliyada daha çox tanınmasına və qəbul edilməsinə gətirib çıxardı. 1940-cı illərdə Braziliya hökuməti kapoeyranı rəsmi idman kimi qəbul etdi və bu da onun məşhurluğunu artırdı. Mestre Bimba, həmçinin kapoeyranın yalnız aşağı təbəqələrə aid bir sənət olmadığını sübut etmək üçün varlı şagirdlərə də dərs verirdi. Bu, kapoeyranın sosial statusunu yüksəltdi.
- Müəllimlik Metodologiyası: Mestre Bimba kapoeyra dərslərində tədris metodologiyası yaratdı. O, şagirdlərə təkcə döyüş texnikalarını öyrətməklə kifayətlənmirdi, eyni zamanda onlara intizam, etika və kapoeyranın mədəni dəyərlərini də təbliğ edirdi. Bimba, kapoeyranın bir həyat tərzi olduğuna inanırdı və onun dərsləri bu fəlsəfəni əks etdirirdi.
Mestre Bimba’nın Təsiri
Mestre Bimba’nın yaratdığı Capoeira Regional stili bu gün dünyanın bir çox ölkəsində tədris olunur və onun təsiri kapoeyra ustaları və tədris metodlarına dərin iz buraxıb. O, kapoeyranın təkcə bir döyüş sənəti olmadığını, eyni zamanda mədəni və sosial təsirə malik bir ifadə forması olduğunu sübut etdi. Onun sayəsində kapoeyra Braziliyanın milli idman növü və qlobal bir mədəni fenomenə çevrildi.
Mestre Bimba’nın fəaliyyəti sayəsində kapoeyra sənəti yalnız Braziliyada deyil, dünyada da geniş yayılıb. Onun açdığı məktəblər, yaratdığı metodologiya və töhfələri kapoeyra tarixində dönüş nöqtəsi hesab olunur.
Mestre Bimba irsini davam etdirənlər
Mestre Bimba’nın övladları var və onların bir çoxu onun kapoeyra irsini davam etdirmişdir. Mestre Bimba’nın ən məşhur övladlarından biri Mestre Nenel (José Manoel do Reis Machado) onun yolunu izləmiş və kapoeyra dünyasında tanınmış bir ustaya çevrilmişdir. Mestre Nenel, atasının yaratdığı *Capoeira Regional* ənənəsini yaşatmaq və onu gələcək nəsillərə ötürmək üçün çox fəal olmuşdur.
Mestre Nenel
Mestre Nenel 1970-ci illərdən etibarən Capoeira Regionalın tədrisini genişləndirmək və atasının metodologiyasını qorumaq üçün çalışıb. O, Salvador şəhərində yerləşən *”Filhos de Bimba Escola de Capoeira”* (Mestre Bimba’nın Oğulları Capoeira Məktəbi) məktəbinin rəhbəridir. Bu məktəb, Mestre Bimba’nın tədris metodlarını və felsefəsini qorumaq məqsədi ilə yaradılmışdır və Capoeira Regionalın orijinal formalarının öyrədildiyi bir mərkəz olaraq fəaliyyət göstərir.
Mestre Nenel, atasının irsini davam etdirmək üçün kapoeyra məktəbləri açmaqla yanaşı, həmçinin kapoeyra ilə bağlı müxtəlif tədbirlərdə iştirak edir və təlimlər verir. O, kapoeyra təlimini həm Braziliyada, həm də beynəlxalq səviyyədə yaymağa davam edir. Onun fəaliyyətləri sayəsində Mestre Bimba’nın adı və onun kapoeyra stili bu gün də çox geniş yayılmış və hörmətlə xatırlanmaqdadır.
Mestre Bimba’nın Digər Övladları
Mestre Bimba’nın digər övladları da kapoeyra ilə əlaqəli olmuşdur. Oğulları arasında müxtəlif kapoeyra ustaları və müəllimləri var ki, onlar da Capoeira Regionalın inkişafına və tədrisinə töhfə vermişlər. Mestre Bimba’nın ailəsi kapoeyra sənətinə güclü bir bağlılıq göstərərək onun mirasını həm Braziliyada, həm də dünyada yaşatmaq üçün birgə çalışırlar.
Capoeira Irsinin Yaşadılması
Mestre Bimba’nın övladları və şagirdləri onun irsini qorumaq üçün həm məktəblər, həm də kapoeyra festivalları və yarışmaları təşkil edirlər. Onun adı ilə bağlı tədbirlər keçirir, Capoeira Regionalın felsefəsini və metodlarını qorumaq üçün layihələrə dəstək olurlar. Bu irs, kapoeyranın yalnız bir döyüş sənəti olaraq deyil, eyni zamanda bir həyat tərzi və mədəni dəyər kimi gələcək nəsillərə ötürülməsinə kömək edir.
Beləliklə, Mestre Bimba’nın övladları kapoeyra ilə sıx bağlıdır və onun yaratdığı Capoeira Regionalın yayılmasında və inkişafında mühüm rol oynayırlar.
Mestre Bimbanın Məşhur Tələbələri:
1.Mestre Itapoan – Mestre Itapoan, Mestre Bimbanın ən tanınmış tələbələrindən biridir. O, kapoeyranın tədrisi və mədəniyyətini beynəlxalq səviyyədə yaymaqda mühüm rol oynamışdır. Itapoan, kapoeyranın Braziliyadan kənarda da geniş yayılması üçün çox çalışmış və bir çox tələbə yetişdirmişdir. O, Bimbanın mirasını davam etdirən və onu gələcək nəsillərə çatdıran əsas şəxslərdən biridir.
“Kapoeyra, ruhu azad edən bir sənətdir; hər bir hərəkət, içindəki ritmi tapmaq üçündür.”
2.Mestre Vermelho 27 – Mestre Vermelho 27 də Bimbanın diqqətçəkən tələbələrindən biri olmuşdur. O, kapoeyra təlimini dərindən mənimsəmiş və onu daha geniş yaymağa çalışmışdır. Onun təlim tərzi və kapoeyra fəlsəfəsi, Bimbanın üsulları ilə uyğunluq təşkil etmişdir.
“Kapoeyrada hər bir vuruş, yalnız bədənə deyil, eyni zamanda ruhunuzu da yüngülləşdirir. Mübarizə etmək, özünüzlə barışmaqdır.”
3.Mestre Decanio – Mestre Decanio Bimbanın ən yaxın tələbələrindən biri olub və onun tədris metodlarının əsas təbliğatçılarından olmuşdur. O, kapoeyranın döyüş və fiziki hazırlıq aspektlərinə xüsusi diqqət yetirmişdir. Mestre Decanio kapoeyranın həm Braziliyada, həm də dünyada daha geniş yayılması üçün çox iş görmüşdür.
“Kapoeyra, döyüşdən daha çox bir oyun və dostluqdur. Hər bir rəqib, eyni zamanda bir müəllimdir.”
4.Mestre Acordeon – Mestre Acordeon da kapoeyra dünyasında çox tanınmış bir fiqurdur. O, Bimbanın ən qabaqcıl tələbələrindən biri kimi tanınır və kapoeyranı qlobal səviyyədə yaymaq üçün yorulmadan işləmişdir. Mestre Acordeon Bimbanın mirasını müxtəlif ölkələrdə yayaraq kapoeyranın beynəlxalq səviyyədə qəbul olunmasına böyük töhfələr vermişdir.
“Musiqisi olmayan bir kapoeyra, ruhsuzdur. Hər hərəkət, melodiyanı hiss etmək və ifadə etmək üçündür.”
Bu tələbələr, Mestre Bimbanın yaratdığı üslubu və təlim metodlarını yeni nəsillərə çatdırmış və kapoeyranın dünya miqyasında məşhurlaşmasına kömək etmişdir. Bimbanın təsiri sayəsində kapoeyra yalnız Braziliyada deyil, bütün dünyada sevilən və öyrənilən bir sənət forması halına gəldi.
Mestre Bimbanın mirasını və onun yaratdığı Kapoeyra Regional üslubunu davam etdirən bir çox məşhur kapoeyra qrupları var. Bu qruplar Bimbanın tədris metodları, fəlsəfəsi və kapoeyranın döyüş, musiqi və mədəniyyət aspektlərini yaşatmaq üçün yaradılmışdır. Aşağıda Mestre Bimbanın irsini qoruyub saxlayan və kapoeyranın dünyada yayılmasına töhfə verən ən məşhur qruplar verilmişdir:
- Grupo de Capoeira Filhos de Bimba (Mestre Bimbanın Oğulları)
- Bu qrup birbaşa Mestre Bimbanın ailəsi tərəfindən yaradılmışdır və onun mirasını yaşatmaq məqsədi daşıyır. O, kapoeyra dünyasında ən birbaşa varis kimi qəbul olunur. Grupo de Capoeira Filhos de Bimba, Mestre Bimbanın təlim və fəlsəfəsini orijinal formada tədris etməyi davam etdirir. Onlar Bimbanın yaratdığı Kapoeyra Regional üslubunun saf qalmasına və onun ənənələrinin qorunmasına xüsusi diqqət yetirirlər.
- Grupo de Capoeira São Bento Grande
- Bu qrup da Mestre Bimbanın tədris etdiyi üsulları əsas götürərək yaradılmışdır. São Bento Grande Bimbanın regional kapoeyrasının fəlsəfəsinə uyğun olaraq döyüş və ritmləri birləşdirir. Qrupun fəaliyyəti Bimbanın yaratdığı kapoeyra üslubunun daha geniş yayılmasına kömək edir.
- Associação de Capoeira Mestre Bimba (ACMB)
- Bu assosiasiya, kapoeyranın inkişafı və təbliği üçün yaradılmış böyük təşkilatlardan biridir. Assosiasiya, Mestre Bimbanın tədris metodlarını, xüsusilə də onun döyüş sənətləri və təhsil yanaşmalarını qoruyub saxlayır. Onlar həm Braziliyada, həm də beynəlxalq səviyyədə kapoeyra təlimlərinə rəhbərlik edirlər.
- Grupo Abadá-Capoeira
- Abadá-Capoeira dünyanın ən böyük kapoeyra qruplarından biridir. Bu qrup birbaşa Mestre Bimbanın təlimləri əsasında qurulmamış olsa da, onun təsirini açıq şəkildə daşıyır və kapoeyranın regional üslubuna hörmət edir. Mestre Camisa tərəfindən təsis edilən qrup, kapoeyranın beynəlxalq səviyyədə populyarlaşmasında mühüm rol oynamışdır.
- Grupo Muzenza de Capoeira
- Bu qrup da kapoeyranın inkişafı və tədrisi ilə məşğul olan məşhur qruplardan biridir. Mestre Bimbanın üsullarını əsas götürərək, qrup kapoeyranın döyüş və musiqi aspektlərinə böyük diqqət yetirir. Muzenza de Capoeira dünya üzrə bir çox tələbə yetişdirərək, kapoeyranın mədəni və idman yönlərini təbliğ edir.
Bu qruplar, Mestre Bimbanın yaratdığı regional kapoeyra üslubunu davam etdirərək, onun irsini yaşadır və kapoeyranın dünyada geniş yayılmasına mühüm töhfələr verirlər. Onların fəaliyyəti sayəsində Bimbanın qoyduğu təməl prinsiplər nəsillər boyu davam edir.
Azərbaycanda isə Kapoeyranın regional növü tədris olunur. Belə ki, bütün yarışla göstəri və məşqlər Mestre Bimbanın irsi olaraq regional stilinə uyğunlaşdırılaraq vahid proqram əsasında təşkil edilir.